Olib-sotarlar Cobalt ustidan qanday daromad qilmoqda?
Ushbu sxema qanday ishlaydi va spekulyantlar bundan qancha foyda ko‘rmoqda?
Kobalt’ni navbatsiz sotib olishga oid e’lonlar hanuz davom etmoqda, chunki firibgarlar «odamlari» orqali mashinani atigi 1-2 kunda hisob-ma’lumot orqali chiqarib olish yoki shartnomani minimal kutish muddati bilan qo‘lga kiritish imkoniga ega.
Autostrada ushbu biznes qanday ishlashini va UzAuto Motors avtomobillarini qayta sotishdan qancha daromad qilish mumkinligini o‘rganadi.
Har oy O‘zbekistonda 90 mingta avtomobil oldi-sotdi shartnomasi ro‘yxatga olinadi, ularning uchdan biri birlamchi bozor ulushiga to‘g‘ri keladi. Bir necha yillardan beri ushbu segmentda mutlaq yetakchilar – Chevrolet Cobalt va Damas.
Bozor tadqiqotlariga ko‘ra, Chevrolet Cobalt bo‘yicha oldi-sotdi shartnomalarining yarmigacha bo‘lgan qismi nol kilometr yurilgan, o‘sha yili ishlab chiqarilgan avtomobillarga to‘g‘ri keladi.
Qayta sotuvchilar qayerdan paydo bo‘ladi?
Bozorda Chevrolet Cobalt yetishmovchiligi tufayli uning narxi salon narxidan 20 million so‘mga qimmat.
💡 Mashina uchun o‘rtacha kutish muddati 6 oy bo‘lsa, yillik rentabellik 55% ni tashkil qiladi.
Risk minimal – mahalliy mentalitetga ko‘ra, avtomobil oddiy transport vositasi emas, balki muhim va hatto muqaddas narsa hisoblanadi. Shuning uchun yillar davomida pul yig‘ib, oxirgi mablag‘larini sarflab sotib oladigan byudjet mashinalari narxi tushmaydi.
Bu g‘ayritabiiy darajada yuqori foyda va deyarli nol xavf omili tufayli har qanday qo‘lida bir necha ming dollar bor odam ushbu sxemadan foyda ko‘rmoqchi bo‘ladi.
Uzbekiston Musulmonlari idorasi tomonidan shartnomalarni qayta sotishni taqiqlash ham, yiliga bitta shartnomani faqat bitta PINFL’ga rasmiylashtirish cheklovi ham muammoni hal qilmadi – qayta sotuvchilar shunchaki o‘nlab mashinalarni tanishlari, qarindoshlari va do‘stlari nomiga rasmiylashtirishmoqda.
Natijada, shartnomalar ochilgan zahoti minglab «drop»lar UzAuto Savdo tizimida o‘nlab oynalarni ochib, oddiy xaridorlarga yetib kelmaydigan kontraktlarni qo‘lga kiritishadi.
Bu esa yopiq doira yaratadi: shartnoma olish qanchalik qiyin bo‘lsa, qayta sotuvchilarning foydasi shunchalik ortadi. Shu sababli yanada ko‘proq odamlar shartnoma olishga urinishadi va bu jarayon takrorlanaveradi.
Shartnoma olish uchun faqat parol yetarli, hech qanday qo‘shimcha tekshiruv talab qilinmaydi
Ushbu biznesda raqamlashtirish katta rol o‘ynaydi: OneID tizimida ro‘yxatdan o‘tgan har qanday kishi o‘z parolini boshqalarga topshirib, hech qanday qo‘shimcha tekshiruvlarsiz shartnoma rasmiylashtirishlari mumkin.
Xuddi shu mexanizm «chiroyli raqamlar» savdosida ham ishlaydi – xaridor elektron hukumat tizimidagi login va parolini GAI’dagi vositachiga topshiradi, shundan keyin jarayonda ishtirok etmaydi.
Yirik qayta sotuvchilar butun boshli infratuzilmani shakllantirgan – o‘nlab mobil telefonlar va noutbuklar, maxsus tayyorlangan xodimlar tarmog‘i, shartnomalarni «drop»lar nomiga qanday qilib tez va kafolatlangan tarzda rasmiylashtirishni biladigan tajribali jamoa.
Qayta sotuvchilar qancha daromad qiladi?
Natijada, avtosalondan chiqayotgan minglab avtomobillar bevosita mashina bozoriga yo‘naltiriladi va qayta sotuvchilar ulardan har biri uchun $750 dan $1500 gacha daromad qiladi.
Agar ushbu daromadga soliqlar – 12% QQS va 15% foyda solig‘i to‘langanida edi, davlat byudjetiga qo‘shimcha 20 million dollardan ortiq mablag‘ tushgan bo‘lardi.
Eng katta yo‘qotish esa UzAuto Motors’ga tegishli – kompaniya narxlarni oshirib, avtomobillarni erkin savdoga chiqarish o‘rniga, Cobalt’ning narxi oshishini yashirish uchun «restyling» bilan shug‘ullanmoqda.
Natijada, foyda qayta sotuvchilarga ketadi va oddiy xaridorlar mashinani bozordan sotib olishga majbur bo‘lishadi, yana rasmiylashtirish xarajatlarini ham o‘z zimmalariga olishadi.
UzAuto Motors savdosidagi vaziyatni qanday yaxshilash mumkin?
2020-2021 yillarda shartnomalar erkin taqsimlangan paytda qayta sotuvchilarning foydasi ancha kam edi, chunki bozorda taqchillik yo‘q edi – xaridor shartnoma olib, avtomobilini 12 oy kutib olish imkoniga ega edi.
Bugungi kunda esa shartnoma olishning o‘zi muammo – natijada yangi mashinalarning qayta sotilishidagi marja oshmoqda va bu biznesga kirayotgan odamlar soni ham ko‘paymoqda.
Shartnomalarni ochiq qilish zarur – hatto kutish muddati 12 oy bo‘lsa ham. Bu orqali zavod haqiqiy aylanma mablag‘ga ega bo‘ladi va sun’iy defitsitdan qutuladi, natijada bozor to‘yinadi.
Bundan tashqari, avtomobillarni sotishning muqobil mexanizmlarini ham taklif qilish mumkin – masalan, kutish muddatiga yoki oldindan to‘lov miqdoriga qarab narxni o‘zgartirish. Xuddi aeroportlardagi Fast Track xizmati kabi: pul to‘lab tezroq o‘tish mumkin yoki bepul umumiy navbatda kutish imkoni bor.
Aslida, shunchaki MyID orqali xaridorning biometrik identifikatsiyasini talab qilishning o‘zi ham shartnomalarni nazoratsiz rasmiylashtirish oqimini to‘xtatishi mumkin. Qiziq, nega bu hanuz joriy qilinmagan?
